معرفی شغل باستان شناس

 اگر عاشق تاریخ بوده و از کاوش و جستجو لذت می برید، این شغل ایده آل شماست.
 
مطالعه در آثار گذشتگان و یادمانهای تاریخی و باستانی در جهت شناسایی هویت ملی و بازسازی فرهنگهای باستانی را باستان شناسی گویند. روشن كردن گذشته هر جامعه از جهت مسائل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و یا مذهبی بر عهده باستان شناسی است. پیشینه های تاریخی هر کشوری میراث آن و زمینه ای برای جذب توریست به آن می باشند.
 
باستان شناس محققی است‌ كه‌ شواهد لازم‌ را برای‌ تحقیقات‌ خود را از طریق‌ بررسی‌ ، پژوهش‌ و كاوش‌ در نقاط‌ مختلف‌ جهان‌ كه‌ روزی‌ محل‌ تردد، سكونت‌ یا هر نوع‌ فعالیت‌ انسانی‌ بوده‌ است‌، به‌ دست‌ می‌آورد‌ و سعی‌ دارد تا گذشته‌ را براساس‌ یافته‌های‌ خود بازسازی‌ كند. او با مطالعه مکان ها و اشیای قدیمی، چیزهای زیادی از زمان های گذشته هر سرزمینی استخراج می کند. باستان شناس می تواند در یک زمینه جغرافیایی خاص ( مانند ایران شناسی)، یا یک دوره تاریخی خاص (مانند دوره هخامنشی) و یا یک نوع اشیای باستانی (مانند سفالگری) تخصص داشته باشد.

به طور کلی کار باستان شناس سه مرحله دارد :

کشف و شناسایی مکان های آثار باستانی – در این مرحله باستان شناس به کمک روش های مختلفی مانند استفاده از ویرانه بناها، استفاده از اطلاعات موجود در کتاب های تاریخی،سفرنامه ها و...، مکان های تاریخی را شناسایی می کند.
 
کاوش و حفاری – این مرحله مهم ترین و مشکل ترین بخش کار باستان شناس است. او در کاوش و حفاری، از کلیه دانش، تجربیات و مهارت های خود استفاده می کند. در این مرحله دقت و صبر بسیار مهم است زیرا ممکن است با انجام اشتباه کوچکی، صدمه بزرگی به آثار و بناهای تاریخی در حال کاوش وارد شود.
 
استخراج و تنظیم اطلاعات – در این مرحله اشیا و بناهای کشف شده استخراج و با بررسی ویژگی ها و مشخصات آنها، اطلاعات تاریخی آنها بدست می آید. برای تعیین قدمت آنها معمولا از راه های مختلفی از جمله بررسی سکه یا کتیبه ای که همراه آنها بوده، روش لایه نگاری (بررسی لایه های زمینی که آثار در آن بوده اند) و... استفاده می کنند.
 
 باستان شناسی مانند بسیاری از حوزه های پژوهشی و تحقیقاتی در کشور هدفمند نیست. حفاری و کاوش های تحقیقاتی بسیار کم انجام می شود. اکثر کاوشها،کاوشهای نجاتبخشی است. به این معنا که یک منطقه تاریخی که بر اساس گمانه زنیها، دارای شرایط کاوش و باستانشناسی است در معرض خطر قرار می گیرد که گاها این مورد به خاطر ساخت پل، سد، جاده و... پیش می آید. لذا گروه برای کاوش و نجات آثار باستانی اعزام می شوند و کلیه آثار مکشوفه، شامل سفال و طلا و... را به موزه منتقل می کنند.
 
یکی از موارد مهم در رشد و توسعه باستان شناسی در کشور، لزوم وجود ارتباطات بین المللی با متخصصان و دانشمندان این حوزه می باشد. در سال های اخیر به دلایل مختلف از جمله سیاسی، این روابط به حداقل و در حد صفر رسیده است.
 
باستان شناس باید ذهنی پویا و جستجوگر، دقت بالا و توجه زیادی به جزئیات داشته باشد. برخی از ابزاری که در حین کار باستان شناس از آنها استفاده می کند شامل کلنگ ، بیل ، بیلچه ، برس ، قلم ، طناب و بند ، قطب نما ، شابلون ، شاغول ، دوربین عکاسی ، فیلم برداری و نقشه برداری ، لوازم طراحی و ...
 
باستان شناس معمولا باید به صورت تمام وقت کار کند. البته به هنگام عملیات حفاری و کاوش، تعیین ساعت معنایی ندارد و باستان شناس تا اتمام کار معمولا مشغول است. محل کار او بسته به نوع کار، متنوع است و می تواند ادارات و آزمایشگاه های مرتبط، موزه ها و یا فضاهای بیرونی و در شرایط مختلف آب و هوایی باشد.
 
در ادامه با وظایف، دانش و مهارت مورد نیاز، تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل، بازار کار و فرصت شغلی ،میزان حقوق و درآمد باستان شناس و برخی از باستان شناسان معروف آشنا می شوید.
 
 

وظایف باستان شناس

بسته به نوع تخصص، وظایف باستان شناس عبارتند از :

• شناسایی مکان های باستانی برای مطالعه با استفاده از روش های عکاسی هوایی، نقشه برداری و...

• شرکت در برنامه های کاوش (و گاهی حفاری) به عنوان عضوی از یک گروه

• گزارش درباره مکان ها و اشیای یافت شده از طریق عکاسی، نقشه کشی و یا یادداشت های دقیق با جزئیات کامل

• بررسی و دسته بندی اشیای یافته شده

• استفاده از تجهیزات و ابزار آزمایشگاهی برای بررسی اشیای یافت شده

• استفاده از کامپیوتر برای شبیه سازی مکان های باستانی

• تهیه و ارائه گزارشات لازم از نتایج تحقیقات و بررسی ها

• دسته بندی و به نمایش گذاشتن آثار باستانی در موزه ها

باستان شناس همچنین ممکن است به کارهایی مانند انجام تحقیقات، نوشتن مطالب مرتبط با کار خود برای روزنامه ها و مجلات، نوشتن کتاب و یا تدریس در دانشگاه ها بپردازد.
 
 

مهارت و دانش مورد نیاز

• ذهنی پویا و کاوشگر همراه با قدرت تجسم خوب

• دقت و توجه به جزئیات

• مهارت های برنامه ریزی و سازماندهی- به خصوص وقتی سرپرستی گروهی از باستان شناسان را بر عهده داشته باشد.

• مدیریت زمان و توانایی انجام کارها در موعد مقرر

• داشتن پشتکار و استقامت

• توانایی کار تیمی یا رهبری یک تیم

• مهارت های ارتباطی خوب

• توانایی نوشتن گزارشات

• آشنایی با زبان انگلیسی

• داشتن اطلاعات تاریخی و جغرافیایی در مورد ایران و کشورهای همسایه

• توانایی کار با کامپیوتر و اینترنت

• توان بدنی مناسب برای کار در شرایط سخت آب و هوایی

• داشتن علاقه به طبیعت و کار در آن

 تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل

 علاقه مندان به این شغل برای کسب دانش و تخصص لازم باید در رشته باستان شناسی در دانشگاه های کشور تحصیل کنند. امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری در دانشگاه های ایران وجود دارد. ضمنا گذراندن دوره های کارآموزی حین و بعد از تحصیل در کسب مهارت و تخصص بسیار موثر و مفید هستند.
 
 

بازارکار و آینده شغلی باستان شناس

باستان شناس می تواند در سازمان ها و شرکت های مرتبط دولتی و خصوصی مانند سازمان میراث فرهنگی، موزه ها کار کند. در صورت داشتن مهارت و دانش لازم، می توانید در دانشگاه ها و مراکز آموزشی هم تدریس کند. انجام کارهای تحقیقاتی نیز زمینه کاری دیگری است که می  تواند در آن وارد شود.

شغل باستان شناسی در کشور با مسایل و مشکلاتی روبرو است که برخی از آنها عبارتند از  :

• عدم توجه کافی و اهمیت ندادن به حوزه باستان شناسی در کشور و نبودن فرصت های شغلی کافی

• عدم وجود همکاری های بین المللی در این بخش با سایر کشورها

• عدم آموزش نرم افزارها و تکنولوژی های جدید به دانشجویان این رشته در دانشگاه ها

• عدم توجه به بعد پژوهشی رشته باستان شناسی در کشور

• نبود شناخت کافی و دید مناسب نسبت به باستان شناس در بین مردم (برخی هنوز باستان شناس را گنج یاب می دانند)

 اطلاعات دقیقی از میزان استخدام و وضعیت شغلی باستان شناسان در ایران در دسترس نمی باشد. به دلیل اینکه در کشوربه باستان شناسی اهمیت لازم داده نمی شود و شرایط لازم برای فعالیت باستان شناس به صورت شخصی و خصوصی تقریبا فراهم نیست، فرصت های شغلی در آن بسیار کم بوده و به چند سازمان دولتی مرتبط محدود می شود.
 
در سال های اخیر تعداد اندکی شرکت خصوصی تاسیس شده اند که کار حفاری و کاوش را با مجوز سازمان میراث فرهنگی، انجام می دهند که این می تواند در جهت افزایش فرصت های شغلی باستان شناسی امیدوارکننده باشد.

در مجموع رقابت برای یافتن شغل در این بخش بسیار زیاد و سخت است.
 
وضعیت استخدام این شغل در برخی کشورهای جهان به شرح زیر است :

آمریکا - پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام باستان شناسان بین سال های 2010 تا 2020، رشد21 درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل 14درصد می باشد.
 
 

میزان درآمد باستان شناس

آمار دقیقی از میزان حقوق و درآمد باستان شناس در کشور وجود ندارد. باستان شناسی که در بخش دولتی مانند سازمان میراث فرهنگی کار می کند، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. اما باستان شناسانی که در بخش خصوصی ، که بسیار محدود نیز است ، فعالیت دارند، با توجه به میزان مهارت و تخصص و توافقی که با کارفرما صورت گرفته، درآمدهای متفاوتی دارند.

میزان درآمد باستان شناس در برخی از کشورهای جهان عبارتند از :

آمریکا - متوسط درآمد سالانه این شغل 54.230  دلار (برای همه مشاغل 33.840 دلار) در سال 2010 و مطابق با آخرین آمارها در سال 2013، 56.200 دلار بوده است.

انگلستان - متوسط درآمد سالانه این شغل برای افراد تازه کار حدود 24.000 دلار و برای افراد با تجربه46.000 دلار می باشد.

 

شخصیت های مناسب این شغل

برخی از باستان شناسان معروف و مشهور

	عزت الله نگهبان – پدر باستان شناسی ایران
	یوسف مجیدزاده – باستان شناس معروف ایرانی که علاوه بر کتاب ها و مقالات بسیار در حوزه باستان شناسی و مسئول گروه كاوش هاي ميداني در تپه چغاميش خوزستان (سه فصل)، دشت قزوين و سرپرستي كاوش‌هاي تپه قبرستان در دشت قزوين(هشت فصل) ؛ محوطه ازبكي در ساوجبلاغ استان تهران و جیرفت بوده است. او معتقد است که جیرفت «حلقه گم شده» تاریخ بشریت محسوب می‌شود.
	رضا مرادی غیاث‌آبادی - پژوهشگر و نویسندهٔ کتاب‌هایی در زمینهٔ باستان‌شناسی، اخترباستان‌شناسی، گاهشماری و فرهنگ ایران باستان است .او نظریه‌پرداز کاربرد بناهای تقویمی و سازه‌های خورشیدی (همچون چهارتاقی نیاسر) در ایران است و فرضیهٔ وی در زمینهٔ کاربرد خورشیدی بناهای باستانی است.
	هوارد کارتر – باستان شناس معروف انگلیسی و كاشف مقبره‏هاي تعدادی از فرعون‏هاي مصر باستان