معرفی شغل خاک شناس

اگر عاشق خاک و طبیعت هستید. اگر فعالیت در مزارع و محیط های خارج از شهر را دوست دارید و اگر به محیط زیست علاقه مندید، شغل خاک شناسی برای شما مناسب است.

خاک، ترکیب پیچیده ای است که در شاخه های مختلف از علوم، مورد بررسی قرار میگیرد.  خاک شناسان که گروهی از مهندسان کشاورزی را شامل می شوند عمدتا جنبه های زیستی خاک را مورد بررسی قرار می دهند اما مثلا مهندسان عمران بیشتر به مسایل فیزیکی خاک از جمله درجه سختی آن می پردازند.

از سوی دیگر خاکها سیستمهای اکولوژیکی فعالی هستند که وظیفه نگهداری گیاهان را بر عهده دارند و تامین کننده آب و مواد غذائی برای گیاهان می باشند و از سوی دیگر هوای لازم برای نگهداری و رشد انبوه میکروارگانیسم هائی که در چرخه ماده های حیاتی دخالت دارند، بوسیله خاک تامین می شود. 

از دید مهندسین کشاورزی یا خاکشناسان، خاک یک ترکیب پیچیده از ماده های بیوژئوشیمیائی محسوب میشود. متخصصین خاک شناسی سعی می کنند تا حد امکان شرایطی را فراهم کنند تا گیاهان در آن امکان رشد و نمو یابند و از این طریق نه تنها امنیت غذائی ملتها را تامین کنند بلکه جلوی سیلابها و طوفان ها نیز گرفته شود و از بروز خسارات ناشی از بلایای طبیعی که به استفاده بی رویه انسان ها از طبیعت برمی گردد جلوگیری گردد.

از نظر لغوی خاکشناسی، دانش مطالعه و طبقه بندی خاک بر اساس خصوصیات فیزیکی (مانند بافت یا ساختمان(، شیمیایی (مانند هدایت الکتریکی محلول خاک و میزان سدیم موجود) و زیستی آن است. دانش خاکشناسی، خاک را به عنوان ترکیب طبیعی بسیار پیچیده، که از هوازدگی فیزیکی و بیوشیمیایی سنگ ها بوجود آمده مورد بررسی قرار می‌دهد.

یک خاک شناس، خاک را به عنوان یک ترکیب مطالعه می‌کند و کاربردهای آن را مد نظر قرار نمی‌دهد. خاکشناسی به ما کمک می‌کند بهترین کاربرد ممکن را برای خاک‌های مناطق مختلف تعیین نماییم، از آن حفاظت کنیم و کیفیت آن را افزایش دهیم. علاوه بر این، خاکشناسی شیوه‌های کشت بدون خاک گیاهان را نیز در بر می‌گیرد. پژوهشگران رشته خاکشناسی با بررسی مواد و شرایط مورد نیاز زندگی گیاهان، امکان رشد گیاه در محیط‌های بدون خاک را فراهم می‌کنند.

 

وظایف خاک شناس

کارشناسان خاکشناس میزان مواد غذایی موجود در خاک‌های مناطق مختلف را بررسی می‌کنند و بهترین راه افزایش میزان مواد مورد نیاز و کاهش آثار سوء موادی که میزان آن از حد طبیعی بیشتر است را بیان می‌کنند و در صورتیکه خاک از لحاظ مواد غذایی متعدد دچار کمبود باشد، راه حل‌های ترکیبی (مانند کود  فسفات آمونیوم)ارایه می‌دهند.

خاکشناسان می‌توانند با شیوه‌های غیر عادی، مثلاً با اضافه نمودن گچ به خاک سدیمی و شستشوی مداوم آن، ساختار شیمیایی و با شخم مناسب و اضافه نمودن کودهای گیاهی به خاک، ساختار فیزیکی آن را بهبود بخشند. آنها گیاهان و جاندرانی را که می‌توانند باعث بهبود کیفیت خاک از نظر شیمیایی یا فیزیکی شوند را براساس نوع خاک پیشنهاد می‌کنند. مثلاً برای خاک‌هایی که دارای کمبود نیتروژن هستند شبدر یا یونجه پیشنهاد می‌کنند و برای خاک‌هایی که به شدت فشرده شده‌اند ولی ساختار شیمیایی مناسبی دارند کرم خاکی پیشنهاد می‌کنند.

آقای مهندس حسینی، خاک شناس، درباره وظایف مهندسین خاک شناس می گوید :

"فعالیت در زمینه فرسایش و حفاظت خاک، در حوزه های فعالیت متخصصین خاک شناسی است. جالب است بدانید در یک برنامه حساب شده علمی به موازات احداث یک سد، فعالیت متخصصین حفاظت خاک و آبخیزداری شروع میشود. چرا که این دانشمندان سعی بر این دارند که فرسایش خاک یعنی کنده شدن بیش از حد و حرکت خاک را که فراتر از روند طبیعی آن صورت میگیرد را کند یا متوقف کنند و خاک را تثبیت نمایند. چرا که در غیر اینصورت سدهای احداثی به جز انبار رسوب نخواهند بود و طول عمر سدها کاهش یافته که میلیاردها تومان خسارت مالی در بر خواهد داشت. اما خاک از دید مهندس عمران، در زمینه های راه و سد و ساختمان، بحثی دیگر و شاید معکوس است، هر چند در برخی زمینه ها همپوشانی را با کار مربوط به خاکشناسان احساس می کنیم. یک مهندس عمران سعی می کند خاک را فشرده کند یعنی عکس کار یک خاکشناس کار می کند و حتی الا مکان سعی میکند که استحکام آن را بیشتر كند. "

ایشان همچنین در مورد زمینه های مورد مطالعه مهندسی خاک می گوید :

"در رشته شیمی خاک، حاصلخیزی و تغذیه گیاه و کود، بیولوژی و بیوشیمی خاک، فیزیک خاک، رده بندی و ژنز خاک، فرسایش ( آبی و بادی ) و حفاظت خاک و کیفیت خاک و ... در کلیه سطوح مورد بحث و تحقیق موشکافانه قرار گرفته و این رشته را به رشته ای حیاتی، ظریف اما کاملاً فنی و استراتژیک در دنیا مطرح ساخته است. متاسفانه در زمینه های ذکر شده شکاف بین کشورهای پیشرفته با سایر کشورها زیاد است که تلاش و همت بزرگی را از محققین و مسئولین می طلبد. بعنوان مثال مشکلاتی همچون سیل هائی مثل گلستان و سایر فجایع برای اکثر کشورهای پیشرفته کاملاً حل شده است. "

شرایط محیط کار خاک شناس

یک متخصص خاک شناسی ممکن است در یک کارخانه تولید کود فعالیت کند که در این صورت بیشتر وقت خود را در کارخانه می گذراند و یا اینکه در آزمایشگاه های خاک شناسی مشغول آزمایش نمونه های مختلف خاک و اعلام نظر در خصوص ویژگی های آن باشد.

همچنین خیلی از مواقع مهندس خاک شناس (مهندس کشاورزی) برای بررسی خاک یک منطقه، به آنجا سفر کرده و در محل مورد نظر اقدام به تحقیق و بررسی و در صورت نیاز نمونه برداری می کند.


 

تحصیلات لازم برای ورود به شغل خاک شناسی

فارغ التحصیلان انواع گرایش های مهندسی کشاورزی به ویژه مهندسی کشاورزی گرایش خاک شناسی  می توانند وارد این شغل شوند.


 

آینده شغلی، فرصت های استخدامی و بازار کار خاک شناس

همچون بسیاری از دیگر فارغ التحصیلان رشته مهندسی کشاورزی (گرایش های مختلف) شما می توانید در سازمان ها و شرکت های حوزه کشاورزی و منابع طبیعی همچون شرکت خدمات مهندسی آب و خاک کشور، شهرداری ها، وزارت جهاد کشاورزی و سایر سازمان ها و شرکت های مرتبط مشغول به کار شوید. در صورت استخدام در یک سازمان دولتی نیز با کسب تجربه بیشتر به سمت های مدیریتی و نظارتی در این بخش می توانید دست یابید.
 
همچنین مراکز آموزشی (هنرستان های کشاورزی، دانشکده های کشاورزی، آموزشکده های کشاورزی، مراکز آموزش کشاورزی و...) مراکز پژوهشی، شامل مؤسسه تحقیقات خاک و آب و کشور و بخشهای وابسته به آن در مراکز استانها، سایر ادارات دولتی و نیمه دولتی (سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کل کشور و ادارات منابع طبیعی استان ها، سازمان بوستان ها و فضای سبز استان ها و شهرستان ها، سازمان حفاظت محیط زیست و اداره های کل آن در استان ها و...) بخش غیردولتی شامل آزمایشگاه های خصوصی تست خاک و شرکت های تولید و توزیع کود شیمیایی و گیاهی و ... از مهمترین حوزه های استخدام و یافتن شغل برای یک خاک شناس می باشد.

بدیهی است در هر حال دانش‌آموختگان کارآفرین و خلاق خاک شناسی باید در پی آفرینش فرصت های کاری نو برای خود و دیگران باشند و با توجه به بازار کار نامساعد این رشته، به جای چشم داشتن به آگهی استخدامی سازمان ها و شرکت های بزرگ و کوچکی، با مطالعه و بررسی روش های جدید تولید و  ایجاد خاک های خاصلخیز در دنیا و تولید گیاهان مختلف به دنبال نوآوری و ایجاد مشاغل جدید باشند.

برخی از مشکلات شاغلین این حوزه عبارتند از :

• بسیار محدود بودن فرصت های اشتغال در برخی گرایش ها به خصوص در بخش دولتی

• دولتی بودن اکثر بخش های حوزه کشاورزی و عدم فراهم سازی زمینه برای ورود گسترده بخش خصوصی

 
 
وضعیت استخدام  فارغ التحصیلان مهندسی کشاورزی در تمامی گرایش ها در برخی از کشورهای جهان به شرح زیر است :

آمریکا- پیش بینی می شود میزان استخدام مهندسان کشاورزی رشد 9 درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط رشد همه مشاغل 14 درصد خواهد بود.
 
استرالیا - در 5 سال گذشته میزان استخدام مهندسان کشاورزی  رشد منفی 1.4 درصدی داشته و رشد متوسط در آینده برای آن پیش بینی می شود.
 
 

درآمد مهندس کشاورزی

 درآمد مهندس کشاورزی در ایران به طور کامل وابسته به نوع کار و شرکتی که در آن کار می کند و شهر و محل فعالیت و سایر عوامل دیگر است. با توجه به عدم تطابق ظرفیت بازار کشور در این حوزه با میزان فارغ التحصیلان شاخه های مختلف این رشته، درآمد قابل توجهی در انتظار آن دسته از متخصصینی  که در پی استخدام می باشند، نیست .

از سوی دیگر بعضی از مهندسان کشاورزی که اقدام به کارآفرینی در روستا و یا شهرستان خود نموده اند، بعد از گذشت چند سال توانسته اند درآمد مورد انتظار و قابل قابلی برای خود و بسیاری دیگر از همشهریان و اطرافیان خود ایجاد کرده و به تولید علمی و بهینه محصولات کشاورزی بپردازند.

در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال 1395 توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد مهندس کشاورزی در گروههای شغلی مختلف استخراج شده است.

البته توجه داشته باشید که این تفاوت درآمدها به میزان سابقه کاری، تجربه و تخصص افراد، حوزه های مختلف کاری، نوع شرکت، شهر محل کار و .... بستگی دارد. 

درآمد مهندس کشاورزی در برخی از کشورهای دنیا به شرح زیر است :

 
آمریکا -متوسط درآمد سالیانه در این شغل  71.090 دلار (متوسط درآمد سالانه مهندسان 83.340 دلار و برای همه مشاغل33.840 دلار) در سال2010  و مطابق با آخرین آمارها در سال 2013، 74,000 دلار بوده است.

استرالیا - متوسط درآمد سالانه  مهندسان کشاورزان 88.500 دلار (قبل از کسر مالیات) می باشد.

انگلستان - متوسط درآمد سالانه در این شغل برای افراد تازه کار بین 30.500 تا 38.000 دلار،  مهندسان با تجربه بین 39.500 تا 53.500 دلار و برای مهندسان خبره تا 61.000 دلار می باشد.
 

شخصیت های مناسب این شغل

در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و ... برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.

به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.

شخصیت های مناسب این شغل بر اساس شخصیت شناسی MBTI :  (برای مشاهده کامل هر تیپ شخصیتی روی آن کلیک کنید)

این تیپ شخصیتی در کارهای فنی تبحر دارند. اطلاعات فنی خوبی داشته و بیشتر دوست دارند برای خود کار کنند.

این تیپ شخصیتی دوست دارد بداند چیزهای مختلف چطور عمل می کنند و به جزئیات توجه زیادی دارد.

 

این تیپ شخصیتی دوست دارد مسایل پیچیده را تحلیل و حل کند. او به مشاغل چالشی که نیاز به اندیشه زیاد و روش های مبتکرانه دارد، علاقه مند است.

برخی از افراد معروف در حوزه خاک شناسی

	ویزلی وازیلِویچ داکوچایف : پدر علم خاک شناسی جهان
	محمد جعفر ملکوتی : استاد برتر و چهره ماندگار حوزه خاک شناسی در کشور و اولین ایرانی دریافت کننده جایزه از آکادمی علوم جهان سوم (TWAS)
	احمد جلالیان : استاد برتر خاک شناسی و جزء 5 نفر اول دارای مدرک دکتری خاک شناسی در ایران

تحقیق، ترجمه و گردآوری

گروه شغل و بازار کار مسیر ایرانی

 

سایر مشاغل حوزه کشاورزی و منابع طبیعی

مشاغل سایر حوزه ها