بررسی شرایط کسب و کار در حوزه لجستیک و زنجیره تامین
در گفتگو با دکتر مهدی فتح الهعضو هیات مدیره و مدیر مرکز کسب و کار انجمن لجستیک ایران
مقدمه : کارشناسی ارشد لجستیک و زنجیره تأمین، یکی از رشته های نسبتاً جوان در حوزه مهندسی صنایع است که چند سالی است در کشور ما مورد توجه قرار گرفته است.این رشته در این صفحه از سایت مسیر ایرانی معرفی شده است اما از آنجا که پرسشهای زیادی در خصوص این رشته و کارکردهای آن مطرح است، مصاحبه انجام شده با مدیر مرکز کسب و کار انجمن لجستیک ایران را که حاوی نکات مفیدی در این خصوص است، تقدیم علاقه مندان می کنیم:
آقای دکتر فتح اله به نظر شما عملكرد لجستيك و زنجيره تامين چگونه بر كسب و كار سازمان تاثير مي گذارد؟
لجستیک بخش بسیار مهم و حیاتی هر کسبوکاری بوده و بعنوان پشتيبان اصلي فرايندها در سازمانهاي توليدي و خدماتي نقش مهمي را در موفقيت و يا عدم موفقيت اين سازمانها بعهده دارد. هزینههای لجستیک حدود 12% تولید ناخالص داخلی در دنیا را به خود اختصاص میدهد. با توجه به سهم بالاي هزينههاي لجستيك از مجموع كل هزينههاي كسبوكارها، به سادگي ميتوان نتيجه گرفت كه ایجاد بهبودهای کوچک و معقولي بین 5 تا 10 درصد از هزینههای لجستيك میتواند تاثیر زیادی در بهبود سوددهی صنايع توليدي و خدماتي هر كشوري داشته باشد. بهرهگيري از يك سيستم لجستيكي كارا و اثربخش، علاوه بر اينكه هزينههاي توليد محصول و خدمات را كاهش ميدهد، سطح رضايت مشتريان سازمان را به جهت تحويل بموقع و با قابليت اطمينان بالاي محصول و خدمات، افزايش ميدهد. بنابراين، سازمانها براي حضور موثر در بازارهاي رقابتي كنوني نياز مبرمي به بهرهگيري از يك سيستم لجستيكي با عملكرد بالا ميباشند.
سازمانها چگونه مي توانند با استفاده از فرايندهاي لجستيكي يا فعاليت در قالب يك زنجيره تامين كسب و كار خود را بهبود دهند؟
يكي از معيارهاي اصلي در بهبود كسب و كارها افزايش كيفيت محصول و خدمات توليدي و همچنين كاهش هزينه تمام شده اين محصولات مي باشد. همانگونه كه در پاسخ به سوال قبلي ذكر گرديد، هدف اصلي لجستيك دستيابي به اين نوع بهبود در كسب و كار سازمانها ميباشد. بعنوان مثال، يك سازمان توليدي را مدنظر قرار دهيد. چنين سازماني با بهرهگيري از يك سيستم لجستيكي كارا (كه ميتواند در داخل سازمان انجام گيرد يا اينكه به يك سازمان بيروني فعال در حوزه لجستيك و مديريت زنجيره تامين برونسپاري گردد) ميتواند دسترسي خود به انواع قطعات و مواد اوليه در بخش بالاسري زنجيره تامين و همچنين دسترسي به بازاهاي فروش خود را در قسمت پايينسري زنجيره تامين بهبود داده و همزمان هزينه اين دسترسي را كاهش دهد.
كسب و كارها در حوزه لجستيك و زنجيره تامين عموما در چه زمينه هايي است؟ و به لجستيك و زنجيره تامين، خود بعنوان كسب و كار مستقل چگونه نگريسته مي شود؟
كسب و كارها در حوزه لجستيك و زنجيره تامين را ميتوان به دو بخش عمده تقسيم بندي نمود: كسب و كارهاي مرتبط با مديريت زنجيره تامين و كسب و كارهاي مرتبط با لجستيك. بخش اول شامل مسائل مديريتي در زنجيره تامين شده و به ارائه خدمات مشاوره و يا طراحي و توسعه راه حل هاي نرم افزاري در حوزه مديريت زنجيره تامين ميپردازند. از جمله بزرگترين شركت هاي بين المللي در اين زمينه مي توان به شركت هاي SAP و ORACLE اشاره نمود. از طرف ديگر، كسب و كارهاي مربوط به حوزه لجستيك را مي توان شامل شركت هاي ارائه دهنده خدمات لجستيكي دانست. اين شركت ها عمدتا بعنوان يك شركت بيروني (طرف سوم) به سازمانهاي توليدي و خدماتي ارائه خدمت مي نمايند. از جمله مهمترين اين خدمات ميتوان به حمل و نقل، نگهداري موجودي، فعاليتهاي داراي ارزش ازفزوده مانند بسته بندي، برچسب زني، پيش مونتاژ و ... اشاره نمود. از جمله مهمترين شركتهاي بين المللي فعال در اين زمينه ميتوان به شركتهاي FedEx، DHL، UPS و ... اشاره نمود.
چرا كسب و كارها در اين زمينه تاكنون در ايران رونق نگرفته است و شما رونق گرفتن اين كسب وكار را وابسته به چه عواملي ميدانيد؟
ميزان رونق كسبوكارهاي لجستيك و زنجيره تامين وابسته به عوامل مختلفي است كه ضعف و كاستيها در هر يك از اين عوامل ميتواند در كوتاهمدت يا بلندمدت، اين كسبوكارها را از رونق مطلوب بازدارد. در وهله اول، كسبوكارهاي لجستيك و زنجيره تامين پشتيبانيكننده فعاليتهاي تجاري در بخشهاي مختلف اقتصادي اعم از صنعت، معدن، كشاورزي، تجارت، خدمات و غيره است. بنابراين رونق يا عدم رونق فعاليت اين بخشها بطور مستقيم بر تقاضاي خدمات لجستيك و زنجيره تامين اثر ميگذارد. بنابراين در فضايي كه فعاليتهاي بخشهاي مختلف اقتصادي از پويايي و رشد لازم برخوردار نباشند، كسبوكارهاي لجستيك و زنجيره تامين نيز نخواهند توانست به تعالي برسند. علاوه بر اين، رواج يا عدم رواج برونسپاري فعاليتهاي لجستيك و زنجيره تامين در بنگاههاي كشور نيز ميتواند در رونق و توسعه اين كسبوكارها اثرگذار باشد. عامل مهم ديگر، برنامهريزي منسجم و يكپارچه در سطح كلان كشور يا در واقع وجود ديدگاه هدايتگرانه و حمايتگرانه از سوي دولتها براي تدوين راهبردها و برنامههاي اجرايي جهت رونق بخشيدن به اين نوع كسبوكارهاست. شواهد بيانگر اين هستند كه حداقل در اين حوزه سند راهبردي يا برنامه اجرايي يا طرحي براي اين موضوع وجود نداشته و هدايت و حمايت همه جانبه از توسعه كسبوكارها در اين زمينه صورت نميگيرد. دولت ميتواند با برنامهريزي براي ارائه آموزشهاي آكادميك و حرفهاي جهت افزايش توانمندي و دانش كسبوكار در اين زمينه و نيز با اعمال برخي سياستهاي حمايتي و تشويقي (مثلاً برگزاري جايزه لجستيك)، موجبات رشد و توسعه اين كسبوكارها را فراهم كند.
فضاي سياسي كشور چگونه بر كسبوكارهاي مربوطه به حوزه لجستيك و زنجيره تامين تاثير ميگذارد؟ و در شرايط فعلي جامعه ما،اين كسبوكارها چگونه ميتوانند به بهبود فضاي عمومي كشور كمك كنند؟
طبيعتاً فضاي سياسي كشور در تمامي كسبوكارها تاثيرگذار است، اما الزاماً تنها عامل نيست. فضاي اقتصادي كشور كه ميتواند متاثر از فضاي سياسي نيز باشد، تاثير مستقيمي بر كسبوكارهاي حوزه لجستيك و زنجيره تامين دارد. همانگونه كه در پاسخ به سوال قبلي اشاره شد، وجود روند رو به رشد، ثبات و آرامش در فضاي اقتصادي كشور حتماً بر فضاي كليه كسبوكارها، از جمله لجستيك و زنجيره تامين تاثير خواهد داشت. متقابلاً رونق اين كسبوكارها بطور مستقيم موجب افزايش اشتغال و درآمدزايي در سطح ملي و در نتيجه افزايش توليد ناخالص داخلي گردد. همچنين توسعه و رشد اين كسبوكارها، از طريق بهبود و ارتقاء سطح ارائه خدمات لجستيك و زنجيره تامين به بنگاهها و فعاليتهاي تجاري، ميتواند موجب افزايش بهرهوري، افزايش سرعت، كيفيت و انعطافپذيري در بازاررساني محصولات، كاهش هزينههاي تمام شده محصولات، و در نتيجه افزايش رقابتپذيري صنايع كشور در بازارهاي داخلي و خارجي گردد. طبيعتاً هر گونه بهبودي در اين جهت، ميتواند بر فضاي عمومي كشور نيز موثر باشد.
آيا اين فضاي كسبوكار در زمينه لجستيك و زنجيره تامين در ايران واقعاً شكل گرفته است؟ سهم نقش بخش حقوقي در اين فضا چقدر است؟
شكلگيري فضاي كسبوكار لجستيك و زنجيره تامين اگر چه مراحل اوليه خود را طي كرده و در حال طي مسير رشد است، اما هنوز به جايگاه مطلوب خود در مقايسه با استانداردهاي جهاني دستنيافته است. بخش قابل توجهي از اين كسبوكارها هنوز خود را با روشها و رويكردهاي نوين ارائه خدمات تطبيق نداده و بطور سنتي فعاليت ميكند. بعلاوه برخي از كسبوكارهاي جديد اين زمينه كه مدتهاست در جهان مطرح شده و فعال هستند، هنوز در كشورمان جايگاهي ندارند. بطور مثال شركتهاي خدمات لجستيكي طرف سوم در ايران تعريف نشده و فعلاً متولي مشخصي نيز ندارند. اگر چه برخي شركتهاي لجستيكي، كسبوكار خود را خود را خدمات لجستيكي طرف سوم مينامند، اما انطباق كامل با آنچه از اين نوع شركتها در سطح جهاني مطرح است، ندارند. نقش بخش حقوقي (يا همان بخش دولتي) در مدرنسازي اين كسبكارها و جهتدهي به رشد اين حوزه از كسبوكارها انكارناپذير است. براي مثال برنامهريزي بلندمدت براي توسعه اين حوزه، طراحي و اجراي سياستهاي تشويقي و حمايتي، تدوين ضوابط و قوانين لازم براي انواع كسبوكارهاي جديد و تعيين متولي مربوطه، اعمال اصلاحات لازم در ضوابط و استانداردها براي تامين حداقل سطح خدمات براي اين كسبوكارها، از جمله اقداماتي است كه دولت ميتواند در اين زمينه انجام دهد.
نقش دولت و سازمانهايي نظير انجمن لجستيك ايران را در بهبود اين فضا چقدر ميدانيد؟
بدون حمايت دولت نميتوان انتظار بهبود قابل توجهي در وضعيت فضاي كسب و كار لجستيك و زنجيره تامين داشت. همانند ساير فضاهاي كسب و كار، دولت اصلي ترين مرجع در امر تنظيم قوانين و مقررات مرتبط با بهبود فضا در اين كسب و كار نيز ميباشد. وضع قوانين و مقرراتي كه بتواند سرمايهگذاري در صنعت لجستيك را تسهيل نمايد از وظايف اصلي دولتها ميباشد. اين قوانين و مقررات چه در بخش لجستيك داخلي (نظام توزيع، شركتهاي پخش و انبارداري و ...) و چه در بخش بينالمللي (صادرات و واردات، امور گمركي، كنوانسيونهاي تجارت بينالمللي و ...) بسيار حائز اهميت بوده و بايستي با دقت و ظرافت خاصي وضع گردند. از طرف ديگر، دولت بايد با سرمايهگذاري (معمولا با مشاركت بخش خصوصي) در ايجاد زيرساختهاي لجستيكي عملكرد قابل قبولي داشته باشد. بدون ايجاد زيرساختهاي سخت افزاري و نرم افزاري (مانند زيرساختهاي حمل و نقل و ذخيرهسازي، بنادر، پايانهها و دهكدههاي لجستيكي، زيرساختهاي مخابراتي، ارتباطي، مالي و ...) شاهد پيشرفت در فضاي كسب و كار در حوزه لجستيك و زنجيره تامين نخواهيم بود. بديهي است كه دولت چه در وضع قوانين و مقررات و چه در توسعه زيرساختها بايد پيشقدم بوده و سعي نمايد منافع بخش خصوصي را با منافع ملي هم راستا نمايد تا از اين طريق رغبت بخش خصوصي به سرمايهگذاري در اين حوزه افزايش يابد. (در خصوص نقش انجمن لجستيك در بهبود فضاي كسب و كار لجستيك در پاسخ سوال 10 توضيح داده شده است).
نحوه كسب و كارهاي مربوط به حوزه لجستيك و زنجيره تامين در خارج از كشور چگونه است و مثلا اين كسب وكار در چه زمينه هايي و به چه صورت انجام مي پذيرد؟
كسب و كارهاي مربوط به حوزه لجستيك و زنجيره تامين در خارج از كشور از رشد روزافزوني برخوردار مي باشد. ايجاد شركت هاي بزرگ بين المللي در حوزه هاي لجستيك و مديريت زنجيره تامين حكايت از اين پيشرفت سريع دارد. از طرف ديگر، آمارهاي رسمي نشان دهنده افزايش قابل توجه در ميزان برون سپاري فعاليتهاي لجستيكي به شركت هاي ارائه دهنده خدمات لجستيكي طرف سوم (3PL) در سطح جهان مي باشد. از جمله مهمترين معيارها در برونسپاري فعاليتهاي لجستيكي ميتوان به معيار هزينه اشاره نمود. بررسي معيارهايي شامل هزينه لجستيک،هزينه موجودي و هزينه تجهيزات ثابت، نشان ميدهد كه اين هزينهها در صورت برونسپاري به شركت هاي 3PL كاهش مييابند. اغلب سازمانهاي توليدي و خدماتي كه از اين شركتها بهره بردهاند گزارش کردهاند که استفاده از 3PL ها باعث افزايش سال به سال سود آن ها شده است. عليرغم موفقيت مشاهده شده، به نظر ميرسد هنوز فرصت براي افزايش سود براي استفاده کنندهها از خدمات لجستيک برون سپاري شده، وجود داشته باشد. البته بايد توجه داشت كه مشاركت با شركتهاي 3PL تنها براي بهبود معيارهاي هزينهاي و يا سطح خدمت ارائه شده صورت نميگيرد. در سالهاي اخير، معيارهايي همچون کارايي سوخت و ميزان انتشار کربن و در واقع توجه به مسائل زيست محيطي، رفته رفته از اهميت بيشتري در فرايند تصميمگيري براي انتخاب 3PL ها توسط ارسال کننده ها برخوردار شدهاند.
رابطه بين فضاي كسب و كار و مراكز تحقيقاتي و پژوهشي چگونه است؟
فضاي كسب و كار لجستيك و زنجيره تامين نيازمند تحقيق و پژوهش مستمر مي باشد. بكارگيري روشهاي نوين مديريتي و همچنين تكنيك هاي بهينه سازي در لجستيك و زنجيره تامين همواره مورد نياز خواهد بود. دانش لجستيك و زنجيره تامين در كل دنيا و عليالخصوص در كشور ما هنوز به جايگاه واقعي خود از نظر علمي و عملي دست نيافته است و در حال حاضر نياز فراواني به پرورش محققين و دانشمندان جوان در اين حوزه احساس ميگردد. در اين ميان مراكز تحقيقاتي و پژوهشي و آموزشي نقش بيبديلي در پيشبرد علمي و كاربردي لجستيك و مديريت زنجيره تامين ايفا مينمايند. اين مراكز بايستي با بهره گيري از اساتيد مجرب و خوش فكر و همچنين زيرساختهاي آموزشي و پژوهشي همچون منابع بروز علمي و آكادميك براي دانشجويان و پژوهشگران،مسير پيشرفت اين حوزه از دانش را در كشور هموار نمايند. برگزاري دورههاي آموزشي جهت آشنايي شاغلين فعال در حوزه لجستيك و زنجيره تامين و همچنين انجام طرحهاي پژوهشي علمي و كاربردي در اين حوزه از ديگر وظايف مهم موسسات پژوهشي و آموزشي بشمار ميآيد.
انجمن لجستيك ايران بعنوان يك نهاد متولي در اين زمينه چگونه ميتواند به ايجاد و بهبود اين فضاي كسب و كار و نيز رقابت پذيري آن كمك نمايد؟
انجمن لجستيك ايران بعنوان يكي از مهمترين مراجع تخصصي لجستيك و زنجيره تامين در ايران مي تواند با مطالعه و هدايت در راستاي يکپارچهسازي فرايندها، توسعه منابع لجستيکي و بهبود سطح بهرهوري بخشهاي مختلف کشور نقش اساسي ايفا نمايد. اين انجمن همچنين ميتواند بعنوان نقطه ارتباط بين بخش خصوصي و دولت عمل نموده و با دريافت بازخورد از مشكلات و نارساييهاي موجود در عمل كه موجب نارضايتي بنگاههاي فعال در حوزه لجستيك و زنجيره تامين ميگردد، به ارائه راه حلهاي علمي و كارشناسي شده و پيشنهاد آن به دولت جهت رفع مشكلات،عمل نمايد. برگزاري ميزگردهاي تخصصي با حضور فعالان بخش خصوصي و مديران دولتي ميتواند بعنوان راهكاري ديگر در راستاي ايجاد اين ارتباط محسوب گردد. همچنين برگزاري نمايشگاههاي تخصصي با هدف ارائه آخرين دستاوردهاي صنعت لجستيك و زنجيره تامين مي تواند بر آگاهي و دانش فعالان اين حوزه افزوده و ايدههاي جديدي جهت رفع مشكلات آنها ارائه نمايد.
ساير وظايف مهم انجمن لجستيك در خصوص بهبود فضاي كسب و كار و توسعه دانش لجستيك و زنجيره تامين در كشور به شرح زير مي باشند:
ايجاد و توسعه روابط علمي و فرهنگي در سطح ملي و بينالمللي بين محققان و متخصصاني که به گونهاي با دانش لجستيک مرتبط هستند.
همکاري با نهادهاي اجرايي، علمي، آموزشي و پژوهشي در زمينه علوم لجستيک به منظور نشر تجربههاي آموزشي و پژوهشي، مبادله اطلاعات، تدوين استانداردها و ارتقاء کمي و کيفي طرحها.
ترغيب و تشويق نوآوران و تجليل از محققان و استادان ممتاز.
ارائه خدمات آموزشي و پژوهشي.
تشکيل گردهماييهاي علمي در سطح داخلي و بينالمللي و مشارکت در برپايي اينگونه برنامهها.
ترجمه، تاليف و انتشار کتب و نشريات علمي.
تربيت نيروي متخص در علوم مهندسي لجستيک و توسعه مديريت زنجيره تامين.
تبادل نظر با دستگاههاي اجرايي، سياستگزاري، مجلس شوراي اسلامي و نهادهاي موثر در تصميمسازيها.
برگزاري سمينارها، همايشها، کنفرانسها، نمايشگاههاي داخلي- خارجي و مشارکت در برپايي آنها با ديگر سازمانها و نهادها.
استفاده از دانش مهندسي روز و تدوين شاخصها و استانداردهاي لجستيک جهت پاسخگويي به الزامات ملي و بينالمللي.
حمايت اصولي از صاحبان صنايع توليدي در بخشهاي مختلف، جهت همافزايي توان فني و مهندسي ايشان و رتبهبندي سازمانها و شرکتها به منظور راهبري سيستمهاي خدمات مهندسي و مشاوره لجستيک در راستاي حمايت از فرايند عارضهيابي لجستيکي صنايع کشور
بسترسازي به منظور تدوين طرح "جايزه ملي لجستيک" و ترغيب صنايع مختلف جهت رقابت و بهبود سامانه لجستيک و زنجيره عرضه بنگاهها.
گفتگو کننده : علیرضا مقدمی شاد – مدیر اجرایی انجمن لجستیک ایران
منبع: سایت انجمن لجستیک ایران
ارسال نظر:
نظرات کاربران:
بررسی شرایط کسب و کار در حوزه لجستیک و زنجیره تامین