زندگینامه جبار باغچه بان بنیانگذار نخستین مدرسه کر و لال های ایران در تبریز

جبار باغچه بان فرزند عسکر در سال 1264 خورشيدی در ايران متولد شد . جدّ او رضا، از اهالی تبريز بود . پدرش عسکر در شهر ايروان با شغل معماری و قنادی روزگار می گذراند .تحصيلات باغچه بان با اصول قديمی و در مساجد بود و در 15 سالگی مجبور به ترک تحصيل شد و به حرفه پدر روی آورد . در دوران جوانی فقط در منازل درس می داد و از خبرنگاران  روزنامه های قفقاز و از فکاهه نويسان و شاعران روزنامه فکاهه ملانصرالدين بود . در سال 1922 ميلادی به مديريت مجله فکاهی لک لک در ايروان رسيد .

در آخرين سال جنگ در نتيجه در گيری ها به ترکيه رفت و پس از چندی تحويلدار شهرداری شهر ايگدير و چندی بعد فرماندار آن شهر شد. پس از شکست دولت عثمانی چون اسلحه و قدرت جنگی نداشت تسليم داشناق ها گرديد و به ايروان بازگشت .

در جريان قحطی و بيماری و جنگ های محلی ، پس از فوت پدر و مادرش ، در سال 1298 به طرف وطن خود راه افتاد و بالاخره پس از گريز از چنگال چند بيماری مهلک که در آن زمان شايع شده بود و پس از قطع انگشتان پايش(برای رهايی از مرگ حتمی)، به مرند رسيد . در مدرسه دولتی احمديه در مرند با ماهی 90 ريال در سمت آموزگاری مشغول به کار شد .

به واسطه روش ابتکاری او در تدريس ، در سال 1299 به موجب حکم رياست فرهنگ تبريز ، به آن شهر رفته و مشغول به کار شد .

باغچه بان در سال 1303 به دستور "فيوضات" رئيس فرهنگ وقت ، اولين کودکستان ايرانی در تبريز را با نام "باغچه اطفال" تاسيس کرد و از همان زمان نام فاميل خود را از عسکرزاده به باغچه بان تغيير داد؛ با اين منظور که همان گونه که معلمين دبستان و دبيرستان ها ، آموزگار و دبير ناميده می شوند ، مربيان کودکستان ها هم باغچه بان ناميده شوند.

باغچه بان در سال 1303 خورشيدی در تبريز اولين مدرسه مختلط را در شرايطی ايجاد کرد که مردم کمتر حاضر بودند حتی پسران خود را به مدرسه بفرستند ، چه برسد به آن که دختر و پسر در کنار هم تحصيل کنند .

بين دانش آموزان اولين کلاس درس باغچه بان ، سه کرولال هم بودند که وجود همين سه کرولال او را به فکر ايجاد مدرسه مخصوصی برای کودکان کرولال انداخت و به دنبال اين فکر در سال 1305 خورشيدی در باغچه اطفال کلاسی برای تعليم و تربيت کرولال ها تاسيس نمود و برای سه کودک يک سال تدريس کرد . تا این که دکتر محسنی رئيس فرهنگ ، اعانه باغچه اطفال را قطع کرد و باغچه بان مصمم در سال 1306 خورشيدی باغچه اطفال را بدون دريافت اعانه اداره کرد .

جبار باغجه بان ، مردی روشن فکر بود و در سال 1303 خورشيدی گروهی از روشنفکران را برای ايجاد مکتبی به نام مکتب نسوان دعوت کرد که اين مکتب راهگشای تعليم و تربيت دختران همپای مردان بود و به تشکيل جمعيتی در اين زمينه پرداخت . البته اين هدف باغچه بان در تبريز عملی نشد و علی رغم تلاش او ، مکتب نسوان در تبريز پا نگرفت .

در سال 1307 خورشيدی ، که رياست فرهنگ با ابوالقاسم فيوضات بود ، بر حسب تقاضای وی به شيراز رفت و کودکستانی در شيراز تاسيس کرد و در اين کودکستان پنج سال خدمت کرد .

باغچه بان در سال 1312 خورشيدی به تهران آمد و نام کودکستان را به کودکستان باغچه بان تغيير داد . در همين سال دبستان کرولال ها را در تهران تاسيس کرد و در همان سال دستگاهی اختراع کرد که کرولال ها از طريق دندان وحس استخوانی قادر به شنيدن می شدند اين دستگاه پس از تکميل شدن به نام "تلفن گنگ" در اداره ثبت اختراعات به تاريخ 22 بهمن 1312 به شماره 118 به ثبت رسيد .

در سال 1322 خورشيدی جمعيتی به نام جمعيت حمايت از کودکان کرولال را تاسيس نمود و در سال 1323 خورشيدی برای مجله ای به نام سخن تقاضای امتياز کرد ، اما چون قبلا  امتياز مجله ای به همين نام صادر شده بود ، امتياز مجله زبان به نام او صادر شد و اولين شماره آن در اول بهمن 1323 خورشيدی انتشار يافت .

باغچه بان طی سال ها تعليم و تربيت به کودکان به روشی دست يافت که امروز آن را روش ترکيبی می گويند .

سرانجام ميرزا جبار عسکرزاده (باغچه بان) در روز چهارم آذر ماه سال 1345 خورشيدی در گذشت. روحش شاد .


ابتکارات ویژه باغچه‌بان در آموزش عبارت بودند از:

• روش شفاهی در تعلیم ناشنوایان

• آموزش روش حساب ذهنی به ناشنوایان

• گاهنجار (گاه‌نما) وسیله‌ای برای نشان دادن پستی و بلندی‌های اقیانوس‌ها روی نقشه به کودکان

• الفبای گویا

• گوشی استخوانی یا تلفن گنگ

آثار وی عبارتند از:

• برنامه کار آموزگار - ۱۳۰۲

• الفبای آسان - ۱۳۰۳

• الفبای دستی مخصوص ناشنوایان - ۱۳۰۳

• زندگی کودکان - ۱۳۰۸

• گرگ و چوپان - ۱۳۰۸

• خانم خزوک - ۱۳۱۱

• پیر و ترب - ۱۳۱۱

• بازیچه دانش - ۱۳۱۱

• دستور تعلیم الفبا - ۱۳۱۴

• علم آموزش برای دانشسراها - ۱۳۲۰

• بادکنک - ۱۳۲۴

• الفبای خودآموز برای سالمندان - ۱۳۲۶

• پروانه‌نین کتابی - ۱۳۲۶

• الفبا - ۱۳۲۷

• اسرار تعلیم و تربیت یا اصول تعلیم الفبا - ۱۳۲۷

• الفبای گویا - ۱۳۲۹

• برنامهٔ یک‌ساله - ۱۳۲۹

• کتاب اول ابتدایی - ۱۳۳۰

• حساب - ۱۳۳۴

• کتاب اول ابتدایی - ۱۳۳۵

• آدمی اصیل و مقیاس واحد آدمی - ۱۳۳۶

• درخت مروارید - ۱۳۳۷

• خیام آذری - ۱۳۳۷

• رباعیات باغچه‌بان - ۱۳۳۷

• روش آموزش کر و لال‌ها - ۱۳۴۳

• من هم در دنیا آرزو دارم - ۱۳۴۵

• بابا برفی - ۱۳۴۶

• عروسان کوه - ۱۳۴۷

• زندگینامهٔ باغچه‌بان به قلم خودش - ۱۳۵۶

• شب به سر رسید - ۱۳۷۳

• کبوتر من - ۱۳۷۳